กำแพงไร้ขอบเขต: 9 โครงการนำกลับมาใช้ใหม่ที่ต้องไปเยือนในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้

ความตึงเครียดระหว่างการอนุรักษ์อดีตและการยอมรับอนาคตเป็นความท้าทายที่ฉันและผู้สนับสนุนมรดกสิ่งก่อสร้างหลายๆ คนใส่ใจอย่างมาก

ในทุกการรื้อถอนที่น่าสลดใจ ก็ยังมีแสงแห่งความหวังในพฤติกรรมอันกล้าหาญของการนำกลับมาใช้ใหม่ โดยที่นวัตกรรมช่วยเติมชีวิตชีวาให้กับอาคารมรดก และก่อให้เกิดการสนทนาระหว่างประวัติศาสตร์กับความทันสมัย

โชคดีที่เอเชียตะวันออกเฉียงใต้เต็มไปด้วยตัวอย่างที่น่าทึ่งของโครงสร้างเหล่านี้ ซึ่งแสดงให้เห็นว่าพื้นที่มรดกที่ได้รับการบูรณะยังคงมีความสำคัญต่อการใช้ชีวิตในปัจจุบัน ศูนย์กลางทางวัฒนธรรมที่ได้รับการบูรณะเหล่านี้แสดงให้เห็นว่าสามารถใช้พื้นที่ได้โดยไม่ต้องเสียสละแก่นแท้ทางประวัติศาสตร์

ตัวอย่างทั้งเก้าด้านล่างนี้พิสูจน์ว่ามีเพียงไม่กี่สิ่งที่งดงามตระการตาเท่ากับอาคารที่มีอายุมากและได้รับการฟื้นฟูให้กลับมามีชีวิตชีวาอีกครั้งเพื่อสานต่อเรื่องราวให้กับคนรุ่นต่อไป

ฟิลิปปินส์: อาคาร First United, มะนิลา, NCR

อาคาร First United Building (FUB) ซึ่งเป็นศิลาฤกษ์ของการใช้ซ้ำในเมืองมะนิลา ได้ผ่านการใช้งานมาแล้วมากมาย

สร้างขึ้นในปีพ.ศ. 2471 ในชื่ออาคาร Perez-Samanillo สไตล์อาร์ตเดโค โดย Andres Luna de San Pedro (บุตรชายของจิตรกร Juan Luna) โดยเริ่มต้นจากเป็นศูนย์กลางทางการค้า โดยมีสำนักงาน ห้างสรรพสินค้า สถานกงสุล และแม้แต่สตูดิโอของศิลปินแห่งชาติ Nora Aunor และนักแสดงตลก Dolphy

อาคารหลังนี้ถูกเปลี่ยนเจ้าของหลังจากทรุดโทรมมาหลายปี จนกระทั่งได้รับการฟื้นฟูภายใต้การนำของตระกูล Sylianteng ด้วยวิสัยทัศน์อันแน่วแน่ในการอนุรักษ์และสร้างสรรค์สิ่งใหม่ พวกเขาจึงได้ปรับโฉมอาคารแห่งนี้ให้กลายเป็นแหล่งบ่มเพาะความคิดสร้างสรรค์ โปรเจ็กต์ HUB: Make Lab ของพวกเขาสามารถดึงดูดผู้เช่ารุ่นใหม่ได้ และเปลี่ยน FUB ให้กลายเป็นพื้นที่ทำงานร่วมกันและจัดกิจกรรมที่มีชีวิตชีวา

ปัจจุบัน อาคารแห่งนี้เป็นจุดศูนย์กลางของงาน Escolta Block Party ยอดนิยม (เปลี่ยนชื่อเป็น Hola, Escolta!) ซึ่งตอกย้ำบทบาทของงานในโครงสร้างเมืองของมะนิลา

ในปี 2024 ได้รับรางวัล Gran Prix Malasakit Award ซึ่งเป็นรางวัลเกียรติยศสูงสุดของ Good Design Award Philippines เพื่อเป็นการยกย่องการใช้ประวัติศาสตร์และการออกแบบเพื่อฟื้นฟูชุมชนที่ถูกลืม

สิงคโปร์: นิวบาห์รู ริเวอร์วัลเลย์ สิงคโปร์

ชื่อ “New Bahru” มีความหมายสนุกสนาน สะท้อนถึงนิสัยของชาวสิงคโปร์ที่ชอบใช้คำซ้ำเพื่อเน้นย้ำ อาคารเรียนสไตล์โมเดิร์นที่ครั้งหนึ่งเคยเป็นโรงเรียน Nan Chiau High School แห่งนี้ได้รับการปรับปรุงใหม่ให้กลายเป็นศูนย์กลางความคิดสร้างสรรค์แห่งใหม่ของเมือง

สตูดิโอสถาปัตยกรรม FARM ปรับปรุงพื้นที่ให้ดูสดชื่นขึ้นด้วยสีสันที่สดใสและภาพจิตรกรรมฝาผนังที่สะดุดตา ซึ่งเมื่อรวมกับการบูรณะรายละเอียดสถาปัตยกรรมดั้งเดิมอย่างพิถีพิถัน ก็ช่วยให้ย้อนรำลึกถึงอดีตอันยาวนานได้ในขณะเดียวกันก็เปิดรับบรรยากาศร่วมสมัยที่มีพลังมากขึ้น

คัดสรรโดย The Lo & Behold Group ผู้พัฒนามากประสบการณ์ในการใช้งานซ้ำ (พวกเขายังได้แปลงโกดัง Robertson Quay ที่สร้างขึ้นตั้งแต่ปี พ.ศ. 2438 ให้กลายเป็น Warehouse Hotel) ปัจจุบัน New Bahru มีผู้เช่า 40 ราย

ไฮไลท์ ได้แก่ Soilboy สตูดิโอเซรามิกและพืช แบรนด์ Rye แนวแฟชั่นที่เน้นความเรียบง่าย และบาร์มักโกลีอันบุกเบิกอย่าง Odem Alma House เพิ่มมิติให้กับที่อยู่อาศัยด้วยการแปลงห้องเรียนเก่าให้กลายเป็นอพาร์ตเมนต์พร้อมบริการ

จุดประสงค์ของ New Bahru คือการสร้างสตาร์ทอัพและผู้สร้างสรรค์ผลงานที่ได้เรียนรู้และตั้งหลักภายในโรงเรียนเก่า ซึ่งกลายมาเป็น “ห้องนั่งเล่น” ของชุมชนที่ประวัติศาสตร์และความทันสมัยมาบรรจบกันอย่างเต็มอิ่ม

มาเลเซีย: REXKL, กัวลาลัมเปอร์

การเปลี่ยนแปลงเพียงไม่กี่อย่างก็น่าทึ่งเท่ากับการกลับมาเกิดใหม่ของ REXKL เดิมทีสร้างขึ้นในทศวรรษปี 1940 ในชื่อ REX Theatre ซึ่งเป็นหนึ่งในโรงภาพยนตร์แห่งแรกๆ ของมาเลเซีย ก่อนที่เพลิงไหม้ครั้งใหญ่ในปี 1976, 2002 และ 2007 จะทำลายโรงภาพยนตร์แห่งนี้จนเหลือเพียงซากปรักหักพัง

หลังจากเป็นโฮสเทลสำหรับแบ็คแพ็คเกอร์มาระยะหนึ่ง ดูเหมือนว่าที่นี่จะต้องเลือนลางไป จนกระทั่งผู้ประกอบการสร้างสรรค์อย่าง Shin Chang และ Shin Tseng มองเห็นศักยภาพของที่นี่ในฐานะสะพานเชื่อมระหว่างสิ่งเก่ากับสิ่งใหม่

ปัจจุบัน Jalan Sultan หมายเลข 80 คึกคักด้วยชื่อ REXKL ศูนย์กลางศิลปะและวัฒนธรรมสูง 3 ชั้น อาคารแห่งนี้เต็มไปด้วยบาร์คราฟต์เบียร์ คาเฟ่ นักออกแบบเครื่องประดับ และแกลเลอรีศิลปะ รวมถึงกิจการสร้างสรรค์อื่นๆ โดยมี BookXcess ซึ่งเป็นชั้นวางหนังสือสูงจากพื้นจรดเพดานที่เหมาะแก่การถ่ายรูปลง Instagram ขโมยซีนไปเต็มๆ

ผลงานสำคัญของการฟื้นฟูครั้งนี้คือ REXPERIENCE ซึ่งเป็นหอศิลป์ดิจิทัลล้ำสมัยที่ตั้งอยู่ในห้องโถงหลัก ซึ่งเปิดให้บริการในปี 2023

เวียดนาม: โรงงานน้ำแข็ง TDX เมืองโฮจิมินห์

ก่อนที่จะกลายเป็นศูนย์กลางของการออกแบบเฟอร์นิเจอร์ที่โดดเด่นและนิทรรศการศิลปะที่น่าดึงดูด TDX Ice Factory เคยทำหน้าที่ที่ใช้งานได้จริงมากกว่านี้มาก นั่นก็คือการทำความเย็น

พื้นที่อุตสาหกรรมแห่งนี้ตั้งอยู่ในเขตประวัติศาสตร์ 1 ของนครโฮจิมินห์ โดยได้รับการปรับปรุงอย่างพิถีพิถันในขณะที่ยังคงเสน่ห์แบบเก่าๆ เอาไว้ การทาสีดำเงาช่วยปกปิดความเก่าเอาไว้ แต่ความงามตามแบบอุตสาหกรรมของอาคารยังคงดึงดูดความสนใจ

ปัจจุบัน TDX Ice Factory เป็นสถานที่จัดงานแบบผสมผสานสำหรับการจัดนิทรรศการ การออกแบบ และการทำงานร่วมกันอย่างสร้างสรรค์ พื้นที่แห่งนี้เป็นที่ตั้งของ Gallery Medium ซึ่งเพิ่งจับมือกับ District Eight แบรนด์เฟอร์นิเจอร์ท้องถิ่นสำหรับพื้นที่แห่งใหม่ นอกจากนี้ ยังได้เปิดโชว์รูมแห่งที่สองที่สถานที่แห่งนี้ หลังจากวางแผนและก่อสร้างมานานเกือบสี่ปี

กัมพูชา: Atelier Kampot เมืองกัมปอต

เมืองกำปงที่มีเสน่ห์ซึ่งมีชื่อเสียงในเรื่องสถาปัตยกรรมยุคอาณานิคมฝรั่งเศสในศตวรรษที่ 19 และพริกไทยที่โด่งดังไปทั่วโลก เป็นที่ตั้งของ Atelier Kampot ซึ่งเป็นพื้นที่พักอาศัยพร้อมร้านอาหารที่ได้รับการบูรณะใหม่โดยพี่น้องชาวเขมร-ฝรั่งเศส สถาปนิก อองตวน และเชฟทำขนม เดวิด ไมน์เนล

ในปี 2013 พวกเขาได้ฟื้นคืนชีวิตใหม่ให้กับอาคารพาณิชย์สมัยทศวรรษ 1940 ที่ทรุดโทรม โดยยังคงรักษาส่วนหน้าอาคารที่ประดับประดาอย่างวิจิตรงดงามไว้ขณะเดียวกันก็ปรับปรุงภายในให้ตอบโจทย์ความต้องการในยุคปัจจุบัน

ผลลัพธ์ที่ได้คือการผสมผสานอย่างลงตัวระหว่างเสน่ห์ของโลกเก่ากับสัมผัสแห่งความทันสมัย พร้อมด้วยกระเบื้องพื้นที่ซับซ้อน งานก่ออิฐและพื้นผิวไม้ทั่วทั้งบ้าน

ชั้นล่างปัจจุบันเป็นร้านอาหารชั้นเลิศที่เน้นพริกที่ขึ้นชื่อของกำปง ส่วนชั้นบนเป็นที่อยู่อาศัยอันร่มรื่นสำหรับครอบครัวไมน์เนล พร้อมวิวแม่น้ำและภูเขาที่สวยงาม ลานบ้านอันเขียวชอุ่มพร้อมบันไดวนเชื่อมสองชั้นเข้าด้วยกัน

ประเทศไทย: ศูนย์สร้างสรรค์และการออกแบบประเทศไทย กรุงเทพฯ

เมื่อนึกถึงสำนักงานราชการ มักจะนึกถึงสถานที่รกร้างว่างเปล่าหรือซากปรักหักพังจากยุคอาณานิคม ศูนย์สร้างสรรค์และการออกแบบประเทศไทย (TCDC) ไม่ใช่สถานที่เหล่านี้

TCDC เป็นหน่วยงานที่มีหน้าที่ขับเคลื่อนเศรษฐกิจสร้างสรรค์ของประเทศ โดยตั้งอยู่ในอาคารไปรษณีย์กลางสไตล์อาร์ตเดโคอันใหญ่โตอลังการ

ภาควิชาสถาปัตยกรรมของกรุงเทพฯ ผสมผสานความเคารพต่อมรดกของอาคารเข้ากับนวัตกรรมร่วมสมัยได้อย่างยอดเยี่ยม ด้านหน้าอาคารอันเป็นสัญลักษณ์ยังคงอยู่เหมือนเดิม ในขณะที่ภายในอาคารนำเสนอการออกแบบแบบโมดูลาร์ที่โปร่งสบายและเบาสบาย

ห้องสมุดยุคอวกาศเน้นการแลกเปลี่ยนมากกว่าความเงียบ และห้องสมุดที่มีหนังสือมากมายให้บริการชุมชนสร้างสรรค์ ความแตกต่างระหว่างงานก่ออิฐหนักๆ ในยุค 1930 กับการตกแต่งภายในที่โปร่งสบายและสว่างสดใส แสดงให้เห็นว่าความคิดสร้างสรรค์สามารถเจริญเติบโตได้เมื่อวางรากฐานบนรากฐานที่มั่นคงและมีพื้นที่ให้เติบโต

ประเทศไทย : สวนป่าเบญจกิตติ กรุงเทพมหานคร

พื้นที่ สวนป่าเบญจกิตติ ซึ่งเดิมเป็นโรงงานยาสูบของราชวงศ์ ได้รับการปรับปรุงใหม่ครั้งใหญ่ภายใต้การดูแลของ Turenscape และ Arsomsilp Landscape Studio

ผลลัพธ์ที่ได้คือสวนสาธารณะขนาด 102 เอเคอร์ที่ได้รับรางวัลและเขียวชอุ่ม ซึ่งเปรียบเสมือนลมหายใจแห่งความสดชื่นท่ามกลางความเจริญของกรุงเทพฯ นักออกแบบไม่ได้ลบล้างอดีตอุตสาหกรรมของคอมเพล็กซ์นี้ไปจนหมด แต่ยังคงโครงสร้างโกดังเก่าเอาไว้ โดยปรับเปลี่ยนบางส่วนให้เป็นสถานที่จัดกีฬาและพื้นที่จัดงาน ในขณะที่บางส่วนถูกรื้อหลังคาและผนังออกเพื่อให้ธรรมชาติเข้ามาแทนที่

นอกเหนือจากการปลูกต้นไม้ใหม่ให้เขียวชอุ่มแล้ว ยังขุดทะเลสาบสี่แห่งและถม “เกาะ” ที่มีหญ้าขึ้นอยู่ด้านบนและปกคลุมด้วยต้นไม้ ทะเลสาบเหล่านี้ไม่เพียงแต่ใช้เพื่อความสวยงามเท่านั้น แต่ยังทำหน้าที่เป็นแหล่งกักเก็บน้ำฝนส่วนเกินและระบบกรองน้ำตามธรรมชาติอีกด้วย

นักท่องเที่ยวสามารถเดินเที่ยวชมทะเลสาบต่างๆ ผ่านทางเดินที่คดเคี้ยวซึ่งมอบทัศนียภาพสีเขียวอันเงียบสงบท่ามกลางความวุ่นวายทางสายตาของเมือง

ไม่เลวเลยสำหรับโครงการที่มีรายได้หมุนเวียน 18 เดือนและมีงบประมาณจำกัด!

อินโดนีเซีย: De Tjolomadoe, Karanganyar, ชวากลาง

เรื่องราวของโรงงานน้ำตาลแห่งแรกของอินโดนีเซียอาจมีจุดจบที่ทั้งสุขและเศร้าหากไม่มีการปรับเปลี่ยนที่สร้างสรรค์ซึ่งช่วยทำให้โรงงานน้ำตาล De Colomadu ตั้งแต่ปีพ.ศ. 2404 กลับมามีชีวิตอีกครั้ง

นิคมอุตสาหกรรมที่ครั้งหนึ่งเคยเจริญรุ่งเรืองในคารังกันยาร์ จังหวัดชวาตอนกลาง เป็นส่วนสำคัญของการผลิตน้ำตาลของอินโดนีเซียจนกระทั่งเสื่อมโทรมลง ซึ่งตามมาด้วยการหายไปของทุ่งอ้อยโดยรอบและผู้ดำเนินการล้มละลาย ในปี 2559 โรงงานแห่งนี้พังยับเยิน แต่โครงสร้างทางสถาปัตยกรรมของโรงงานยังคงมีความหวังในการฟื้นฟู

สตูดิโอท้องถิ่น Airmas Asri มองเห็นศักยภาพในผนังเก่าแก่ของอาคาร จึงพยายามอนุรักษ์มรดกทางอุตสาหกรรมพร้อมทั้งเพิ่มวัตถุประสงค์ใหม่ๆ ให้กับอาคารด้วย

ผลลัพธ์ที่ได้คือพื้นที่ที่เป็นที่ตั้งของพิพิธภัณฑ์ ร้านค้าปลีก ร้านอาหารและเครื่องดื่ม และสถานที่จัดนิทรรศการ โดยมีห้องแสดงคอนเสิร์ตขนาด 2,600 คนเป็นศูนย์กลางที่สวยงามตระการตา

พิพิธภัณฑ์แห่งนี้จัดแสดงของแจกจากอดีตอันอุดมไปด้วยน้ำตาลของโรงงาน รวมถึงหม้อไอน้ำ ปล่องไฟหลัก และถังน้ำมัน Moller ที่ยังหลงเหลืออยู่ โดยรักษามรดกของโรงงานไว้ ขณะเดียวกันก็มองไปสู่อนาคตที่สดใส

อินโดนีเซีย: Kopimanyar, Bintaro, จาการ์ตาใต้

ปล่อยให้สถาปนิกชื่อดังชาวอินโดนีเซียอย่าง Andra Matin เป็นผู้แปลงโฉมบ้านชานเมืองทั่วไปให้กลายเป็นพื้นที่ผสมผสานที่ใช้เป็นร้านกาแฟ สำนักงาน และสถานที่จัดนิทรรศการ

การเยี่ยมชม Kopimanyar ที่ซ่อนตัวอยู่ในย่าน Bintaro อันเงียบสงบทางใต้ของจาการ์ตา แทบจะเป็นการเดินทางแสวงบุญเลยทีเดียว อาคารสีขาวอันเรียบง่ายของสถานที่แห่งนี้ ซึ่งเคยเป็นที่อยู่อาศัยของ Andra Matin ค่อยๆ เผยให้เห็นถึงธรรมชาติที่แท้จริงเมื่อคุณก้าวเข้ามา โดยทิ้งรูปลักษณ์เรียบง่ายที่ดูสงบเงียบและกลายเป็นที่พักพิงที่ได้รับแรงบันดาลใจจากญี่ปุ่นแบบเรียบง่าย

ภายในมีลานสไตล์เซนที่ร่มรื่นด้วยต้นไม้ เฟอร์นิเจอร์ไม้ที่เรียบง่าย และบันไดลอย ที่สร้างบรรยากาศที่ผ่อนคลายและสวยงามให้กับบรรดาแฟนๆ ที่โพสต์รูปลง Instagram

นอกจากนี้ Kopimanyar ยังทำหน้าที่เป็นส่วนต่อขยายที่ไม่เป็นทางการของสตูดิโอ Andramatin โดยมีพื้นที่จัดแสดงแบบหมุนเวียนที่จัดแสดงผลงานล่าสุด เช่น ภาพถ่าย โมเดลจำลอง และประติมากรรม ซึ่งให้ความกระจ่างเกี่ยวกับผลงานสร้างสรรค์ล่าสุดของสตูดิโอที่ได้รับความเคารพอย่างสูงนี้

ในขณะที่คุณจิบกาแฟเอสเพรสโซ คุณจะได้ยินบทสนทนาสบาย ๆ ของพนักงานในสตูดิโอที่ทำงานทั่วทั้งพื้นที่ โดยผสมผสานพลังของสำนักงานสร้างสรรค์กับความเงียบสงบของพื้นที่สาธารณะ

ช่างภาพ แพทริค คาสซิ่งสิงห์ (สวนป่าเบญจกิตติ อาคารเฟิร์สยูไนเต็ด โกปิมนยาร์ นิวบาห์รู ศูนย์สร้างสรรค์และการออกแบบไทยแลนด์)